Arama Motoru Nedir? (Genel Anlatım)

İnternette aradığınızı şakadanak diye bulabileceğiniz internet sayfasına verilen addır. Dünya genelinde en çok kullanılan arama motoru Google olduğundan dolayı, birçok kişi tek arama motorunun Google olduğunu sanıyor. Aslında öyle değil! Ama haksızda sayılmazsınız! Dünyada nasıl tekelvari olmuş işletmeler varsa, ülkemizde de var sayılır. Mesela tüm toz deterjanların ismini OMO diye söylememiz gibi! Ancak arama motorlarının da bir geçmişi var ve bu geçmişi, GÖ (Google’dan önce) ve GS (Google’dan sonra) diye ikiye ayırabiliriz. Buyurun arama motorlarının tarihini birlikte inceleyelim.

Arama Motoru Tarihçesi

1990 yılında, şimdiki nesil bilmez, Archie adında bir arama motoru ortaya çıktı. Daha doğrusu dünyadaki ilk arama motoruydu. Günümüzdeki arama motorlarından çok farklı olarak işliyordu. Şimdiki gibi herhangi bir kelimeyi yazdığınızda şak diye sonuçları çıkaran bir arama motoru değildi yani. Archie yalnızca bugün bilgisayarlarımızda yaptığımız dosya arama mantığı ile çalışıyordu.

Arama motoru tarihçesi daha sonra, Veronica ve Jughead adında arama motorunu karşımıza çıkardı. Bunlarda bir nevi Archie mantığı ile çalışıyorlardı. Ama olsun, artık teknoloji bir kere gelişmeye başlamış ve kadar ağlarını örmüştü.

1993 yılında gelindiğinde, ilk bilgisayar botları üretildi. Tabi ki bu botlar kışın ayağımıza giydiğimiz türden değildi. Günümüzde de kullanılan ve bilgi almak için kullanılan yazılımlardı. Botlara aynı zamanda böcek de deniyor. Matthew Gray isimli bir kişi Wandex adına botları indeks adı oluşturmak için piyasaya sürdü. Bu gelişme aynı zamanda, arama motorlarının en çok ihtiyacı olan algoritmaların gelişmesine ve bilgi toplama kültürünün oluşmasına yol açacaktı.

1993 yılının sonlarına doğru Aliweb adındaki arama motoru oluşturuldu. Bu bot internetteki verileri toplayarak kullanan ilk arama motoruydu.

1994 yılında yeni nesil arama motorları üretildi. Kendi dizinini ve arayüzünü kullanan Jumpstation isimli arama motoru, aynı zamanda tam metin girilebilen bir yapıya sahipti. Ticari bir başarıya sahip ilk prototip ise Webcrawler olacaktı. Bu yıllarda giderek gelişen sektör; Alta Vista, Excite, Infoseek ve Megallan gibi isimleri de bizlere sunacaktı.

1995 yılında bir neslin yakından tanıdığı ve aynı zamanda sevindiğimizde attığımız nida ile aynı olan Yahoo ortaya çıktı. Yahoo arama motoru o dönemlerde öyle popülerdi ki, dünya genelinde bugün Google arama motorunda olduğu gibi ismini bilmeyen yok gibiydi.

1996 yılında ise Ruslar büyük bir atak gerçekleştirdi ve Yandex ismi duyulmaya başladı. Ancak gereken ilgiyi görememişti.

1998 yılında ise bugün ismini hepimizin bildiği Google markası dünyaya geldi. Google markasının tam anlamıyla arama motoru olabilmesi 1999 yılını bulmuştu. Adı da Google Search idi.

2009 yılında ise Bing arama motoru ile tanıştık. Bir dönem Yahoo arama motoru gibi popüler olmasına karşın, tahtını Google arama motoruna bıraktı.

2009 yılından sonra ise bir dizi yenilik ve atakla Google markası, tüm dünya tarafından bilinir oldu ve diğer arama motoru markalarını tamamıyla geride bıraktı.

Arama Motoru Çeşitleri: Seç, Beğen, Al!

Yukarıda zaten en çok kullanılan ve artık kullanılmayan arama motoru çeşitleri hakkında bilgiler verdik. Bu başlıkta da çalışma prensibine göre ayrılan arama motoru türlerinden bahsedeceğiz.

Kendi Algoritmasına Göre Çalışan: Google, Bing, Yahoo ve Yandex gibi arama motorları bir tür algoritma kullanırlar ve bu algoritmalara bot adı verilir. Örümcek ve böcek gibi isimlerle de anılırlar. Böyle denmesinin nedeni, bu örümceklerin sitenizi ziyaret etmesi ve sizden bilgi almasıdır. Aldıkları bu bilgileri de sayfalarında sonuç olarak listelerler. Dünyada kullanılan en yaygın sistemdir.

Web Sitelerinde Yer Alan: Bu sistemde günümüzde her internet sitesinde kullanılıyor. Zaten sizde mutlaka kullanmışsınızdır. Mesela bir siteye girdiniz ve o sitede bir yazı ya da ürün arıyorsunuz. Binlerce seçeneği taramaktansa anahtar kelimeyi girip aratıp, sonuca ulaşmak daha kolaydır. Yani site içerisinde bulunan arama kutucuğuna aramak istediğiniz kelimeyi girersiniz ve sonuçlar listelenir. Youtube, Gittigidiyor gibi sitelerdeki arama kutucukları örnek olarak gösterilebilir.

Dizin Siteleri: İnternet yaygınlaştıkça, daha karmaşık hale geldi. Aranan sitenin ya da bilginin bulunması ise zorlaştı. Ancak dizin siteleri adı verilen siteler, bu karmaşanın önüne geçmeyi başardı. Aslında bugün aradığımız her türlü bilgiyi hızlı bir şekilde bulabiliyorsak, bunu dizin sitelerine borçluyuz. Gerçi yeterli teknoloji olmadığı için dizin siteleri günümüzde yalnızca, internet sitelerinin başlıklarını barındırabiliyor.

Bilgisayar, Tablet ve Cep Telefonlarında Bulunan: Yine tanıdık bir arama türü ile karşı karşıyayız. Bilgisayarınızda dosyalarınız ya da daha önce yaptığınız çalışmalarla ilgili tüm aramaları yapmak için, işletim sistemi içerisinde bulunan arama motorunu kullanırsınız. Aynı durum, tablet ve cep telefonlarında bulunan işletim sistemlerinde de geçerlidir. Bu tür bir arama motoru, internette bulunandan daha gelişmiştir. Çünkü aynı zamanda dizin de oluştururlar.

Sosyal Medya ve Arama Motoru İlişkisi

Özellikle genç kesim başta olmak üzere, dünya üstünde birçok kişi sosyal medya kullanıyor. Gerçi birçok kişi tam anlamıyla sosyal medya uygulamalarının özelliklerini tam olarak bilmiyor ve kullanamıyor. İşte o özelliklerden bir tanesi de arama motoru özelliğidir. Nasıl ki Google gibi ürünlerde istediğimiz aramayı, anahtar kelime kullanarak yapıyoruz, işte sosyal medyada da aynısını yapabiliyoruz. Sosyal medya uygulamalarında bulunan büyüteç simgesine tıkladığımızda ve aradığımız kelimeyi girdiğimizde, istediğimiz sonuçlar sıralanıyor. Ancak şunu belirtelim ki, çok uzun kelime gruplarını girdiğinizde istediğiniz sonuçlar listelenmeyebilir. Bir de kendi bilgi dağarcığımızda olan bir kelimeyi girdiğimizde sonuç alamayabiliriz. Çünkü yabancı ülkelerdeki kullanıcı alışkanlıkları ile ülkemizdeki aynı değildir. Mesela “Meryem” ismini “Meyrem” olarak aratırsanız, muhtemelen istediğiniz sonucu bulamayacaksınız.

Youtube Arama Motoru Nasıl Kullanılır?

Google’dan sonra en çok kullanılan internet sitesi Youtube video sitesidir. Hatta Google’a rakip olmuştur. İşin tuhaf tarafı, bu sitenin de Google’ın olmasıdır. Video sağlayıcıları, videolarının Youtube sitesinde daha kolay bulunabilmesi için yükledikleri videolarla ilgili anahtar kelime kullanırlar. Bu anahtar kelimeyle arama yapan kişi ise aradığı videoyu kolaylıkla bulabilir.

Youtube arama mantığı, Google arama motorundaki ile aynıdır. Videoların listelendiği ana sayfanın hemen üzerinde, arama penceresi bulunur. Bu çubuğa ilgili kelimeleri girdiğinizde size sonuçlar listelenir. Mesela After Effects ile ilgili videoları bulmak istiyorsunuz. Arama penceresine After Effetcs yazdığınızda program ile ilgili videolar gelecektir. Ancak yalnızca programı değil, program ile ilgili eğitim videolarını da görmek istiyorsanız, sonuna eğitim yazmanız yeterli olacaktır.

Google’da olduğu gibi Youtube’da da otomatik tamamlama özelliği vardır. Anahtar kelimenin bir kısmını girdiğinizde, gerisini size otomatik olarak gösterir. Böylece yazdığınız anahtar kelimenin doğru olup olmadığını da teyit etmiş olursunuz.

Google ile Youtube arasındaki belirgin fark, “bunu mu demek istediniz?” özelliğidir. Anahtar kelimeyi yanlış yazdığınızda Google doğrusunu size sorar bu mu diye? Ancak Youtube’da bu özellik yoktur. Yani Google öyle bir sistem kurmuştur ki, sarhoş olarak anahtar kelimeyi girseniz bile, doğrusunu size listeler.